คอลลาเจน เป็นสายของโปรตีนซึ่งพบมากที่สุดในสัตว์ เป็นองค์ประกอบหลักของผิวหนังและโครงสร้างของเนื้อเยื่อต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น ผิวหนัง เส้นเอ็น หลอดเลือด กระดูก ข้อ เป็นต้น โดยทั่วไปร่างกายจะมีการสร้างและการสลายคอลลาเจนในปริมาณที่สมดุลกัน แต่พบว่าเมื่ออายุมากขึ้น การสร้างคอลลาเจนจะค่อย ๆ ลดลง ส่งผลต่อความแข็งแรงของผิวและอวัยวะต่าง ๆ ที่มีคอลลาเจนเป็นองค์ประกอบ
คอลลาเจนมีประโยชน์ต่อร่างกายอย่างไร
มีงานวิจัยที่แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ของการรับประทานคอลลาเจน เช่น
- ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้น ความยืดหยุ่นให้กับผิวหนัง
- ช่วยเพิ่มความหนาแน่นของคอลลาเจนใต้ผิวหนัง ช่วยลดริ้วรอย
- ช่วยเรื่องสุขภาพของข้อต่อ เช่น ลดการอักเสบของเยื่อหุ้มข้อ การบาดเจ็บขอข้อในการทำกิจกรรมต่าง ๆช่วยลดและความรู้สึกไม่สบายของข้อ รวมถึงลดอาการต่าง ๆ ของโรคข้อเข่าเสื่อม
- การรับประทานคอลลาเจนมีคุณสมบัติช่วยในการยับยั้งเอนไซม์ matrix metalloproteinase ชนิดที่ 2 และ 9 ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่พบมากในมะเร็งหลายชนิด
Collagen ที่ทานอยู่นั้น ทำให้สวยจริงหรอ ?
ผิวหนังเป็นปราการด่านแรกที่ช่วยปกป้องร่างกายของเราจากสิ่งแวดล้อมภายนอก เช่น แสงแดด อุณหภูมิ ฝุ่นละออง เชื้อโรคต่าง ๆ ที่พร้อมจะเข้าสู่ร่างกาย แต่การที่ผิวหนังต้องเผชิญกับมลภาวะเหล่านี้อยู่เสมอทำให้ผิวเกิดความเสื่อมชรา คอลลาเจนใต้ผิวหนังถูกทำลาย นอกจากนี้ยังพบอีกว่าเมื่ออายุเพิ่มขึ้นการสร้างคอลลาเจนลดลง ขณะที่การสลายคอลลาเจนอาจคงที่หรือเพิ่มขึ้น ทำให้ผิวขาดความยืดหยุ่น เกิดริ้วรอยและความหย่อนคล้อย
มีการศึกษาพบว่าการรับประทานคอลลาเจนมีคุณสมบัติช่วยฟื้นฟูสุขภาพผิวได้ ดังนั้นจึงมีการนำคอลลาเจนมารับประทานเสริมเพื่อช่วยดูแลสุขภาพผิว แต่อย่างไรก็ตามคอลลาเจนมีหลายชนิด แต่ละชนิดให้ปริมาณกรดอะมิโนต่างกันทั้งในแง่ของชนิดและปริมาณ ขนาดโมเลกุลส่งผลให้คอลลาเจนมีการดูดซึมที่แตกต่างกันไป รวมถึงสารปนเปื้อนหรือสารเคมีตกค้างจากกระบวนการผลิตซึ่งล้วนแต่ส่งผลต่อคุณภาพของคอลลาเจนทั้งสิ้น
เลือกคอลลาเจนอย่างไรให้ปลอดภัยและดีต่อสุขภาพ
- กลิ่นคาว : โดยทั่วไปคอลลาเจนมักสกัดมาจากสัตว์จึงมักมีกลิ่นคาว ทำให้ผู้ที่ทานคอลลาเจนต้องทานด้วยความทรมาน ซึ่งบางคนอาจทนกลิ่นคาวนี้ไม่ไหวจนต้องหยุดกินไปในที่สุด ดังนั้นหากคอลลาเจนที่ทานไม่มีกลิ่นคาว สามารถผสมในอาหารและเครื่องดื่มได้หลากหลาย จะทำให้การรับประทานคอลลาเจนจะไม่เป็นเรื่องที่น่าเบื่ออีกต่อไป
- ดูดซึมไปใช้ได้จริง : คอลลาเจนขนาดเล็กจะถูกดูดได้ดีโดยเฉพาะคอลลาเจนไดเปปไทด์ ซึ่งเป็นคอลลาเจนขนาดเล็กและมีการดูดซึมได้ดีและรวดเร็วที่สุด มีการศึกษาพบว่าคอลลาเจนที่มีสายยาว แทบจะไม่ถูกดูดซึมผ่านผนังลำไส้เลย
- มีสารโลหะหนักตกค้าง : คอลลาเจนจากสัตว์อาจมีสารโลหะหนักปนเปื้อน เช่น ปรอท ตะกั่ว หรือ แคดเมียม เป็นต้น สารเหล่านี้อาจก่อให้เกิดผลต่อร่างกายคือ อ่อนเพลีย อ่อนแรง ผื่นภูมิแพ้ หายใจติดขัด ปวดท้อง อาเจียน เป็นต้น ดังนั้นเพื่อความปลอดภัยต่อร่างกายจึงมีความจำเป็นอย่างมากที่จะต้องเลือกทานคอลลาเจนที่มีการตรวจสารโลหะหนักปนเปื้อน
- สารตกค้างจากกระบวนการสกัดคอลลาเจน : ในการสกัดคอลลาเจนโดยทั่วไปมักใช้วิธีทางเคมี (การสกัดด้วยกรด) เพื่อเป็นการลดต้นทุน ซึ่งสารจากกระบวนการการสกัดด้วยวิธีทางเคมีเหล่านี้อาจตกค้างอยู่ในผลิตภัณฑ์ แต่มีการสกัดอีกวิธีหนึ่งคือ การสกัดด้วยวิธีทางชีวภาพ (การสกัดด้วยเอ็นไซม์) การสกัดคอลลาเจนด้วยวิธีนี้จะใช้เอ็นไซม์จากพืชในธรรมชาติในการสกัดจึงมีความปลอดภัยมากกว่า
- แหล่งที่มาของวัตุดิบ : ในช่วงที่มีการระบาดของโรคในหมูหรือวัว ทำให้คอลลาเจนจากปลากลายเป็นทางเลือกที่ได้รับความนิยม แต่การผลิตคอลลาเจนจากหนังปลามักมีการใช้สารฟอกสีดังนั้นแหล่งที่มาของวัตถุดิบที่แตกต่างกัน เช่น หนัง หรือ เกล็ด หรือชนิดของสัตว์ที่นำมาใช้ในการผลิตจึงส่งผลต่อคุณภาพของคอลลาเจน อย่างไรก็ตามพบว่าส่วนของเกล็ดปลา (โดยเฉพาะปลาเกล็ดใส) จะเป็นส่วนที่ให้คอลลาเจนสูงกว่าส่วนอื่นและมีความปลอดภัยเนื่องจากไม่ต้องใช้
คำแนะนำและข้อควรระวังในการรับประทานคอลลาเจน
- ควรเลือกรับประทานคอลลาเจนที่เป็นสายสั้น หรือมีโมเลกุลขนาดเล็กเนื่องจากสามารถดูดซึมได้ดีและรวดเร็ว
- เพื่อความปลอดภัยองค์การอาหารและยามีคำแนะนำสำหรับผู้ที่ต้องการรับประทานคอลลาเจนเสริม โดยแนะนำว่าสามารถทานเสริมได้ 5,000 – 7,000 มิลลิกรัมต่อวัน แต่ไม่ควรเกิน 10,000 มิลลิกรัมต่อวัน
- ระมัดระวังการทานคอลลาเจนจากปลาในกรณีที่มีประวัติแพ้ปลาหรืออาหารทะเล
อ้างอิง
- Osawa Y., Mizushige T., Jinno S., et al. Absorption and metabolism of orally administered collagen hydrolysates evaluated by the vascularly perfused rat intestine and liver in situ. Biomed Res J (Tokyo) 2018;39(1):1-11.
- Shoulders M. and Raines RT. Collagen structure and stability. Annu Rev Biochem 2009; 78: 929-58. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2846778.
- Zague V., Freitas VD., et al. Collagen hydrolysate intake increases skin collagen expression and suppresses matrix metalloproteinase 2 activity. J Med Food 2011;14(6). Available from: https://doi.org/10.1089/jmf.2010.0085.
- สหพัฒน์ บรัศว์รักษ์. บทบาทของเอ็นไซม์เมทริกเมทัลโลโปรติเอสและการแสดงออกในมะเร็ง. J Health Res 2007;21(3):239-49.
- Ramos AS., Velosa AP., et al. Collagen V oral administration decreases inflammation and remodeling of synovial membrane in experimental arthritis. Plos One 2018;13(7). Available from: doi: 10.1371/journal.pone.0201106.